تورم خوراکی پنجاه درصد درآمد های خانوار را می بلعد

آفتاب نیوز :

نتایج اخیر یک پژوهش چند ساله نشان می دهد که سرانه مصرف مواد غذایی ایرانی ها با وجود گرانی اقلام غذایی و شرایط بد اقتصادی تغییر چندانی نداشته و آن ها در وضعیت سوءتغذیه بحرانی قرار ندارند، اما بخش عمده درآمدهایشان به سمت تامین مواد غذایی رفته است.

سهم خوراکی در سبد خانوار

در اردیبهشت سال جاری سهم مواد غذایی از حداقل حقوق یک خانوار 4 نفره به 52 درصد رسیده است. این سهم در اردیبهشت ماه سال گذشته معادل 58 درصد بوده که به نظر می رسد کاهش آن به دلیل افزایش بیشتر حداقل دستمزد در سال 1403و همچنین کاهش تورم نسبت به سال گذشته است. به رغم کاهش این سهم در سال جاری، در حال حاضر تعداد قابل توجهی از ایرانیان بیش از نیمی از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی می کنند که سهم بسیاری بالایی است و با توجه به ثابت بودن حداقل حقوق و رشد تورم خوراکی، احتمالا سهم مواد غذایی از حداقل دستمزد در ماه های آینده افزایش خواهد یافت. در سال های گذشته عواملی مانند تحریم های اقتصادی و تورم های بالا موجب شده است قدرت خرید ایرانیان کاهش یابد.

تداوم این روند نیز منجر به حذف برخی از مواد غذایی از سفره ایرانیان شده است. بررسی ها نشان می دهد که میانگین سهم مواد غذایی از درآمد در کشور های توسعه یافته که درآمد بالایی دارند، معمولا کمتر از 20 درصد بوده و بعضا به کمتر از 10درصد نیز می رسد. کارشناسان معتقدند که سیاست های بازتوزیعی و همچنین اعطای یارانه های نقدی در سال های گذشته تنها به مثابه یک مسکن کوتاه مدت عمل کرده و تنها راه بهبود وضعیت رفاه و تغذیه ایرانیان، مهار تورم، ایجاد ثبات و رشد اقتصادی است.

سهم بالای مواد غذایی از درآمد فقیران

منظور از تورم خوراکی، افزایش قیمت کالا ها و خدمات مرتبط با مواد غذایی است. این نوع تورم زمانی رخ می دهد که هزینه های تولید، توزیع و فروش مواد غذایی در یک کشور افزایش یابد. رشد تورم خوراکی می تواند تاثیرات منفی زیادی بر افرادی داشته باشد که بخش بزرگی از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی می کنند. به زبان ساده، افزایش مواد غذایی می تواند باعث کاهش قدرت خرید مردم و افزایش فشار اقتصادی بر خانوار ها شود. سهم مواد غذایی از درآمد خانوار معمولا به عوامل مختلفی مانند سطح درآمد، الگو های مصرف و منطقه جغرافیایی که افراد در آن زندگی می کنند، بستگی دارد.

با این حال می توان گفت در کشور هایی که درآمد های پایینی دارند، خانوار ها سهم بیشتری از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی می کنند. این سهم می تواند بین 30 تا 60درصد درآمد خانوار ها باشد. هر چقدر که درآمد کشور ها افزایش پیدا می کند، این سهم کاهش می یابد. برای مثال در کشور های توسعه یافته سهم مواد غذایی از درآمد ها خانوار ها کمتر از 20 درصد است و در برخی از موارد به کمتر از 10 درصد نیز می رسد. نکته قابل توجه آن است که اعداد مذکور میانگین هستند و می توانند با توجه به شرایط هر خانوار، سطح درآمد و هزینه آن ها متفاوت باشد.

کالری کم تر از حد استاندارد

با این حال، گزارش مرکز پژوهش ها می گوید که میزان مصرف کالری نیمی از جمعیت ایرانی ها در سال1401 کمتر از حد استاندارد (یعنی 2100کالری در روز) است. از سوی دیگر، همه دهک ها از میزان کالری خود نسبت به سال1400 کم کرده اند. این کاهش کالری در دهک های متوسط شدیدتر بوده است.

از نگاه گزارش مرکز پژوهش های مجلس، دو عامل در این روند، نقش اصلی را ایفا کرده اند؛ نخست اینکه خانوار ها به دلیل تورم بالای مواد غذایی و افزایش سایر هزینه ها نظیر مسکن، سعی کرده اند که مصرف غذایی خود را کاهش دهند. نکته دیگر اینکه خانوار ها به دلیل چشم انداز نامطلوب اقتصاد، سعی کرده ا ند که از میزان کالای خوراکی خود بکاهند تا بتوانند کالا های بادوام بیشتری خریداری کنند. این گزارش برآورد کرده است که در سال1402، خط فقر خانوار سه نفره در تهران 15.3 میلیون تومان و برای کل کشور 8.2 میلیون تومان بوده است.

بررسی داده های مربوط به مصرف کالری ایرانیان در سال 1401 نشان می دهد که بیش از نیمی از افراد کشور کمتر از کالری استاندارد، یعنی کمتر از 2100 کالری در روز استفاده می کنند. در سال های گذشته تورم مزمن موجب شده قیمت مواد خوراکی افزایش پیدا کند و قدرت اقتصادی مردم کاهش یابد.

سهم بالای مسکن در هزینه خانوار

در کنار مواد خوراکی، مسکن نیز سهم بالایی در هزینه خانوار ایرانی دارد. وضعیتی که نشان می دهد چیزی به عنوان پس از انداز در خانواده های ایرانی وجود ندارد. برای مثال، خانوار های ساکن در مناطق شهری تهران در سال گذشته نیمی از هزینه های خود را به هزینه مسکن اختصاص داده اند؛ بنابراین تهران رتبه اول را در شاخص «سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوار شهری» به خود اختصاص داده است. در مقابل، این کالای ضروری در استان بوشهر تنها 21 درصد هزینه را به خود تخصیص داده است.

به بیان دقیق تر، «سهم مسکن از کل هزینه سالانه خانوار شهری» در تهران بیش از 50 درصد است که نسبت به سایر استان ها بالاتر است. استان البرز و فارس نیز به ترتیب رتبه دوم و سوم را در این رده بندی کسب کرده اند و خانوار های ساکن در مناطق شهری این استان ها به طور تقریبی 41 درصد از هزینه سالانه خود را در سال گذشته به هزینه های مسکن اختصاص داده اند.

این در حالی است که میانگین کل کشور 38.1 درصد است و 27 استان سهمی کمتر از میانگین کشوری را رقم زده اند. در سوی دیگر این طیف، استان بوشهر قرار گرفته که خانوار های ساکن در مناطق شهری آن حدود 20 درصد از هزینه سالانه خود را صرف مسکن کرده اند.