دانشگاه آزاد اسلامی؛ از پیدایش تا دستاوردها

به بهانه چهل و دومین سالگرد تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی؛

چهل و دو سال پیش در روز 31 اردیبهشت ماه سال 1361 دانشگاه آزاد اسلامی رسما به عنوان دانشگاه غیردولتی کشور کار خود را آغاز کرد و از آن زمان تاکنون دستاوردهای مختلفی داشته است.

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری وایکو، چهل و دو سال پیش در روز 31 اردیبهشت ماه سال 1361 آیت الله هاشمی رفسنجانی در خطبه نمازجمعه تهران برای اولین بار از طرحی به نام دانشگاه آزاد اسلامی سخن گفت. در آذر سال 1361 اساسنامه دانشگاه نوشته شد و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. گفتنی است که دانشگاه آزاد اسلامی با سرمایه اولیه یک میلیون تومانی حضرت امام خمینی (ره) فعالیت خود را آغاز کرد.

دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان مولود انقلاب، مجموعه بی نظیری است که با کمک پربرکت امام راحل، هدایت مدبرانه مقام معظم رهبری و تلاش دست اندرکارانش در جمهوری اسلامی ایران معنا پیدا کرد و امروز به قطب بزرگ علم و فناوری تبدیل گردیده و در حال حاضر نیمی از بار آموزش عالی کشور را برعهده دارد.

اولین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکزی با نام پیشین دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران با کد 101 در 10 مرداد سال 1361 تشکیل شد.

در سال 1389، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضاء هییت موسس را به 9 نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان دکتر حسن حبیبی، دکتر علی اکبر ولایتی، حجت الاسلام و المسلمین محسن قمی و دکتر حمید میرزاده به اعضای هییت موسس افزوده شدند که پس از فوت آقای حسن حبیبی و تصویب هییت موسس و شورای عالی انقلاب فرهنگی حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر ناطق نوری جایگزین او شد. پس از فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی در19 دی سال 1395، با حکم مقام معظم رهبری دکتر علی اکبر ولایتی به ریاست هیات موسس و هیات امناء دانشگاه منصوب شد.

دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر موسسات آموزش عالی در ایران زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می کند. نوع مدرک اعطایی به فارغ التحصیلان این دانشگاه به صورت مستقل و با قید محل تحصیل اعطا می شود.

بر اساس آنچه در وب سایت دانشگاه آزاد اسلامی امده است این دانشگاه با تمامی واحد های دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بین المللی URAP با رتبه 226 در دنیا و رتبه 2 در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاه ها در ایران محسوب می شود. این نظام رتبه بندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار می کند و دانشگاه آزاد اسلامی به صورت یک سامانه دانشگاهی (نه یکایک واحد های دانشگاهی به صورت جداگانه) در آن شرکت کرده است.

سیر تحول مدیریتی در دانشگاه آزاد اسلامی

عبدالله جاسبی که نخستین رییس دانشگاه ازاد اسلامی بود از تابستان 1361 تا اسفند 1390 عهده دار این مسیولیت بود و پس از آن این سمت به دکتر فرهاد دانشجو رسید و وی از تاریخ اسفند 1390 تا شهریور 1392 بر مسند ریاست دانشگاه آزاد نشست.

حمید میرزاده دیگر شخصیتی بود که از شهریور 1392 تا اردیبهشت 1396 عهده دار این مسیولیت بود و پس از آن به ترتیب علی محمد نوریان (به عنوان سرپرست از اردیبهشت 1396 تا 25 تیر 1396) و فرهاد رهبر (از 25 تیر 1396تا 27 مرداد 1397) ریاست این دانشگاه را بر عهده داشتند.

سکان هدایت دانشگاه آزاد اسلامی، بزرگترین دانشگاه ایران، از 28 مرداد 1397 تا به امروز برعهده دکتر محمد مهدی طهرانچی است.

موفقیت های دانشگاه آزاد اسلامی

طهرانچی با تاکید بر دستاوردهای دانشگاه ازاد اسلامی در طی این سالیان اظهار کرد: به واقع دستاوردها و موفقیت های بزرگی که در این دانشگاه رقم می خورد، به دلیل مشارکت و تعامل همه بخش های دانشگاه است.

وی بیان کرد: امروز در دانشگاه آزاد اسلامی با پیروی کردن از اندیشه ها و مکتب امام خمینی(ره) و منویات مقام معظم رهبری به دنبال تحولی کارآمد هستیم. به همین جهت، اجرای برنامه راهبردی عملیاتی دانشگاه آزاد اسلامی براساس آمایش منطقه ای، اجتماعی، اقتصادی و فناوری در استان ها در دستور کار قرار گرفته و در این راستا توجه به حوزه دارو، صنایع خلاق و امنیت غذایی را در اولویت برنامه ها قرار داده ایم که با وجود داشتن بزرگترین شبکه دانشگاهی، می توان به هدف تعیین شده دست پیدا کرد.

وی در ادامه اظهار داشت: به واقع یکی از ویژگی های خاص دانشگاه آزاد اسلامی این است که تنها نهاد تعلیم و تربیت یکپارچه در کشور به شمار می رود و این نظام یکپارچه می تواند اثربخش باشد. از این رو امروز دانشگاه آزاد اسلامی یکی از محیط های جهاد علمی است که در تمامی عرصه های علم و فناوری حضوری فعال دارد.

دانشگاه آزاد اسلامی ایران، به عنوان یکی از بزرگ ترین دانشگاه های خصوصی در ایران و منطقه، دستاوردهای متعددی در زمینه های علمی، پژوهشی و آموزشی داشته است. برخی از این دستاوردها عبارتند از:

• توسعه برنامه های آموزشی: ارایه دوره های متنوع در مقاطع مختلف تحصیلی و در رشته های گوناگون.
• پیشرفت های پژوهشی: انجام تحقیقات پیشرفته و انتشار مقالات در نشریات معتبر داخلی و بین المللی.
• همکاری های بین المللی: ایجاد ارتباطات و همکاری های علمی با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در سراسر جهان.
• تاسیس مراکز تحقیقاتی: راه اندازی مراکز تحقیقاتی متعدد با هدف پیشبرد دانش و فناوری.
• برگزاری کنفرانس ها و همایش ها: میزبانی و برگزاری رویدادهای علمی ملی و بین المللی.
• توسعه فعالیت های دانشجویی: فراهم آوردن فرصت هایی برای دانشجویان جهت شرکت در فعالیت های پژوهشی و علمی.

این دستاوردها نشان دهنده تلاش های مستمر دانشگاه آزاد اسلامی برای ارتقاء سطح علمی و پژوهشی در ایران است و به عنوان بخشی از نظام آموزش عالی کشور، نقش مهمی در توسعه دانش و فناوری ایفا می کند.

پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی ایران در طول سال های فعالیت خود، موفقیت های قابل توجهی را به دست آورده اند. این موفقیت ها شامل:

• کسب رتبه های برتر: برخی از پژوهشکده ها مانند مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، موفق به کسب رتبه سطح یک کشوری شده اند.
• تاسیس مراکز جدید: مانند مرکز تحقیقاتی شهرسازی و معماری که با تمرکز بر پژوهش های معماری و شهرسازی اسلامی تاسیس شده است.
• انجام پژوهش های نوآورانه: پژوهشکده ها در زمینه های مختلف علمی و فناورانه فعالیت های پژوهشی هدفمند و مبتنی بر نیاز جامعه انجام داده اند.
• همکاری های بین المللی: برخی از پژوهشکده ها از جمله پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی، از ظرفیت های دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور و ارتباط با نخبگان راهبردی بهره برده اند.

دانشگاه آزاد اسلامی ایران نقش مهمی در رشد علم و فناوری در کشور ایفا کرده است. این دانشگاه با تاسیس پارک های علم و فناوری، مراکز رشد و همکاری با صنایع مختلف، به توسعه دانش بنیان و نوآوری در ایران کمک کرده است. برخی از اقدامات و تاثیرات دانشگاه آزاد اسلامی عبارتند از:

• توسعه پارک های علم و فناوری: این پارک ها به عنوان مراکزی برای تجاری سازی ایده ها و فناوری های نوین، حمایت از استارتاپ ها و ایجاد ارتباط بین سرمایه گذاران و کارآفرینان عمل کرده اند.
• ایجاد خطوط تولید فناوری: با رویکرد حمایت و سرمایه گذاری بلندمدت، دانشگاه آزاد اسلامی به توسعه فناوری های جدید و ایجاد خطوط تولید می پردازد.
• ایجاد سراهای نوآوری: با هدف ترویج تفکر خلاق، ایده پردازی و توسعه فرهنگ نوآوری، تحقق کارآفرینی مبتنی بر نوآوری و امکان دستیابی به تولیدات داخلی بیشتر بر اساس فعالیت های فناورانه، خلق ارزش و تولید ثروت از دانش و فناوری و رفع مشکلات جامعه در دانشگاه آزاد اسلامی به فعالیت می پردازد.
• فعالیت های دانش بنیان: دانشگاه آزاد اسلامی بر رشد و تولید علم و فناوری و همچنین فعالیت های دانش بنیان تاکید دارد و به دنبال افزایش درآمدهای غیرشهریه است.

دانشگاه آزاد اسلامی با این اقدامات، به توانمندسازی نیروی انسانی و تقویت اکوسیستم کارآفرینی کشور کمک شایانی کرده است.

در طول چهار دهه اخیر، دانشگاه آزاد اسلامی ایران به دستاوردهای قابل توجهی در حوزه های مختلف دست یافته است. برخی از این دستاوردهای علمی این دانشگاه عبارت اند از:

• ورود موفقیت آمیز به عرصه علوم جدید مانند نانوتکنولوژی
• پیشرفت های در زمینه های لیزر، میکروالکترونیک، ساخت ربات، مسابقات روبوتیک، توسعه سخت افزار و ابررایانه
• بهره برداری گسترده از علوم رایانه ای و کسب مدال های متعدد در المپیادهای علمی

بر اساس آخرین آمار ارایه شده در سال 1402، دانشگاه آزاد اسلامی دارای بیش از یک میلیون و 260 هزار دانشجو است که از این میان بالغ بر 916 هزار نفر در مقطع کارشناسی، 199 هزار نفر در مقطع تحصیلات تکمیلی و 62 هزار نفر در مقطع دکتری در 33 واحد دانشگاهی (2 واحد مستقل و 31 واحد استانی شامل 400 پردیس دانشگاهی، مرکز پزشکی و مرکز تحقیقاتی) در ایران و 5 واحد برون مرزی در انگلستان، امارات متحده عربی، لبنان، عراق و افغانستان مشغول به تحصیل هستند.