همه آنچه که در مدرسه تخصصی اتیسم تبریز می گذرد

وایکو/آذربایجان شرقی با افزایش آگاهی جمعی از اختلال اوتیسم، تلاش ها برای ارایه خدمات تخصصی برای این طیف، افزایش یافت که ایجاد مدرسه تخصصی اوتیسم از آن جمله بود، مدرسه ای که ساخت آن در تبریز بیش از یک دهه است که کلید خورده؛ اما تا کنون به بهره برداری نرسیده است.

روند ساخت این مدرسه، در طول این مدت دستخوش تغییرات زیادی از جمله تغییر خیران و مشکل تامین آب شده و به طور حتم، آموزش تخصصی و ارایه خدمات آموزشی به این دانش آموزان، نیازمند همکاری بین بخشی است.

وایکو در این گزارش با بازدید میدانی از مدرسه تخصصی اتیسم کنونی واقع در شهرک امام خمینی (ره) تبریز به همراه مدیرکل آموزش و پرورش و رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی آذربایجان شرقی، آخرین روند احداث مدرسه جدید و روند فعالیت های آموزشی در مدرسه تخصصی اتیسم را بررسی کرده و پای صحبت اولیای دانش آموزان می نشیند.

تفاوت این مدرسه با مدارس عادی از همان بدو ورود عیان می شود و در یک روز بارانی که ابرها سر شوخی را با شکوفه های بهاری باز کرده اند، وارد مدرسه ای می شویم که تکه کاغذ چسابنده شده بر روی درب ورودی آن توجهمان را جلب می کند با این محتوا: «من شهروندی متفاوت هستم، دستانم را بگیر تا با هم آینده بهتری بسازیم.»

وارد سالنی می شویم که دانش آموزان در حال بازی بوده و همچنان که میزبان برای خوشامدگویی آماده می شود، دانش آموزان در رفت و آمد و در حال تحرک هستند؛ اما حاضران در این بازدید به دلیل آشنایی با ماهیت این اختلال طیفی – رشدی، تذکری به دانش آموزان نمی دهند. اگر تنها یک ویژگی برای کار با مبتلایان به اختلال اتیسم لازم باشد، آن ویژگی حتما صبر زیاد است؛ صفتی که مادران و معلمان این دانش آموزان تا بی نهایت از آن برخوردار هستند و به معنای واقعی کلمه، عشق و ایثار را به زانو درآورده اند. معلمان هم دست کمی از مادران نداشته و کاملا با ویژگی های رفتاری بچه ها آشنا هستند.

خانم سکینه رسول زاده، آموزگار استثنایی در این خصوص می گوید: ما بزرگ شدن بچه ها را به چشممان می بینیم و برای یاد دادن تنها یک حرف از حروف الفبا به قدری تلاش می کنیم که شاید وصف آن در کلمات نگنجد و در بسیاری از موارد هم بازخوردی را که معلمان عادی می گیرند، دریافت نمی کنیم.

برنامه با قرایت قرآن توسط دانش آموزی شروع می شود که به گفته کادر آموزشی مدرسه، تحت آموزش قرار نگرفته و به طور خودآموز برخی آیات کوتاه و طولانی قرآن را حفظ کرده است، دانش آموزی که قصد دادن میکروفون به سخنرانان را ندارد و حین سخنرانی مدیرکل هم میکروفون را گرفته و دوباره قرآن می خواند و حاضران تا پایان قرایت صبر می کنند.

در ادامه خانم شیرین خیابانی، یکی از اولیای دانش آموزان به نمایندگی از مادرهای حاضر در بازدید، سفره دلش را باز می کند و از یک عمر قرنطینه در خانه تنها به دلیل داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم می گوید، او خسته است، مانند تمام مادرانی که فرزند مبتلا به اتیسم دارند، از نگاه های معنی دار و حرف های شماتت بار دیگران به تنگ آمده و مطالبات برحقش را مطرح می کند:

“از مورد انتقاد قرار گرفتن به خاطر نشستن بچه ها در اتوبوسی که شلوغ است و بزرگترها سر پا هستند تا بی قراری در صف های طولانی مطب پزشکان و قضاوت دیگران مبنی بر اینکه ما حتی از تربیت بچه خودمان هم عاجز هستیم که بگذریم، باید بگویم که قرنطینه کوتاه مدت در دوران کرونا برای هیچ کدام از شماها قابل تحمل نبود؛ ولی ما یک عمر است که قرنطینه ایم. بچه های ما بیمار نیستند؛ بلکه متفاوت هستند. در جامعه ما یا نمی توانند و یا نمی خواهند تسهیلات لازم را که حق مسلم آنان است به بچه های اتیسمی بدهند، ما حق انتخاب نداریم و عادی ترین رویدادهای زندگی شما آرزوی ما است؛ شاید از نظر جسمی سی چهل ساله به نظر برسیم؛ اما روحمان هشتاد ساله است.

بسیاری از ما بیش از هشت سال دویده و هزینه های گزافی صرف کرده ایم تا فرزندمان تنها یک بار کلمه «مادر» را به زبان بیاورد. بسیاری از متولیان امر آشنایی و آگاهی کافی در خصوص اختلال اتیسم را ندارند، آگاهسازی و اطلاع رسانی در این مورد باید به قدری باشد که اگر کسی هم می خواد کمکی به این مدرسه و به این دانش آموزان کند، بداند چه چیزی برای این بچه ها مفید است. نیاز اول این بچه ها گفتار درمانی است، اما تامین هزینه های گزاف این خدمات از عهده هر کسی ساخته نبوده و گفتاردرمانی مدرسه کافی نیست و نیاز به حمایت بیشتر و تمرین و تکرار است”.

نبود زمین و وسایل بازی متناسب با نیازهای دانش آموزان اتیسمی، نبود پزشک عمومی در مدرسه،  هزینه گزاف ایاب و ذهاب و عدم بضاعت مالی کافی بسیاری از خانواده ها برای بهره مندی از خدمات کاردرمانی و توانبخشی و گفتار درمانی از پررنگ ترین مشکلاتی است که خانواده مبتلایان به اوتیسم با آن دست و پنجه نرم می کنند و بخش زیادی از این مسایل نیازمند مشارکت ارگان هایی مانند بهزیستی و شهرداری در کنار آموزش و پرورش است؛ چرا که جدا از وظایف مشخص بهزیستی در ارایه خدمات توانبخشی به این طیف، شهرداری ها موظف به پرداخت هزینه سرویس دانش آموزان اسثنایی در چارچوب قانون هستند و این مصوبه با وجود پیش بینی شدن در قانون و مصوب شدن در شورای آموزش و پرورش استان، هنوز به طور کامل اجرایی نشده است.

در ادامه سری به بخش های مختلف مدرسه تخصصی اتیسم می زنیم، اتاق شن و اتاق حسی و کابین های یادگیری نشان می دهد معلمان و کادرمانگر مدرسه کاربلد و باتجربه هستند و آموزش و پرورش تا حد توان و به اندازه بودجه تخصیص یافته کمک حال این دانش آموزان شده و حل کردن بخشی از مشکلات مانند ایجاد زمین بازی مناسب بدون همکاری خیران و سایر بخش ها به این زودی امکان پذیر نیست.

اتاق شن، کاردرمانی و اتاق حسی

جواد نقی زاده، کاردرمانی را در این مدرسه بر عهده دارد و در بازدید از اتاق ها ما را همراهی می کند و هدف از ایجاد اتاق شن را تقویت حرکات حسی و حس لامسه دانش آموزان عنوان می کند. امکان ایجاد این اتاق به ظاهر ساده که رد پای دانش آموزان در آن به چشم می خورد، در منازل فراهم نبوده و بچه ها می توانند در این اتاق به بازی که نقش زیادی در رشد و ایجاد تعاملات اجتماعی آنان دارد، بپردازند، ایمنی اتاق شن نیز با تجهیزات ساده فراهم شده است.

 اتاق بعدی، اتاق کاردرمانی با هدف آموزش مهارت های شناختی – رفتاری، توانبخشی مبتنی بر آموزش با بازی و تکنیک های خاص به دانش آموزان دارای مشکلات تعادلی و حرکتی با استفاده از تجهیزات و مدل های موجود است و دانش آموزان در این اتاق ارزیابی شده و هر روز پنج دانش آموز بر اساس اولویت بندی برای دریافت خدمات کاردرمانی به این اتاق مراجعه می کنند. به گفته کاردرمانگر مدرسه تخصصی اتیسم تبریز، کودکان در سنین کم تر، آموزش پذیرتر هستند.

اتاق حسی این مدرسه طبق تجارب کاردرمانگری که دانش آموخته دانشگاه شهید بهشتی تهران است، در نوع خود بی نظیر بوده و بیش از 200 میلیون برای تجهیز این اتاق هزینه شده است، این ابزارها برای دانش آموزان، جذابیت داشته و مبتنی بر فناوری و هوش مصنوعی هستند.

در ادامه بازدید چشممان به کلاس هایی می افتد که کابین بندی و با فلش های راهنما رنگ شده اند، به گفته خانم احمدی، مدیر مدرسه تخصصی طیف اتیسم تبریز، دانش آموزان در این مدل یادگیری که به روش TEACH معروف است، هر دانش آموز در کابین مخصوص به خود که عکس او هم به روی کابین چسبانده شده قرار گرفته و طبق برنامه شروع و پایان و مرحله به مرحله پیش می رود. آموزش تصویری برای این دانش آموزان ملموس تر است و در این روش مورد استفاده قرار می گیرد و دانش آموز دارای کمدهای مخصوص در کابین بوده و به حداقل رساندن یادگیری مشاهده ای یا همان تقلیدی از رفتارهای کلیشه ای یکدیگر نیز از دیگر اهداف استفاده از روش تیچ به شمار می آید.

 ابتکارات و ایثار معلمان این مدرسه تمامی ندارد و در کلاس دیگری، کتابچه های دست سازی از حروف الفبا و شکل هایی برای تمامی حروف با استفاده از مقوا و کاغذ رنگی به عنوان دست ورزی و برای تقویت مهارت خواندن، نوشتن، ترکیب، کل و جزءخوانی و آموزش محتوای کتاب فارسی توسط آموزگار فاطمه دژبان طراحی شده است که نشان از صبر و حوصله فراوان و انگیزه و عشقی بی پایان دارد؛ این آموزگار، علت این کار را تاثیر بسزای آموزش بصری بر دانش آموزان مبتلا به اختلال رشدی و طیفی اتیسم می داند.

مسعود سعادتی، مدیرکل آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی نیز در این بازدید با اشاره به وجود نزدیک به 55 دانش آموز مبتلا به اختلال اوتیسم در استان آذربایجان شرقی، اظهار کرد: 15 نفر از این دانش آموزان در شهرستان های استان و 40 نفر نیز در تبریز هستند. از مشکلات مدارس استثنایی اطلاع داریم و تمامی تلاشمان بر این است تا مدرسه تخصصی اوتیسم نوساز با امکانات جدید در مرکز یاغچیان به زودی افتتاح شود؛ بخش زیادی از کارهای این پروژه آموزشی انجام و مقرر شده است تا سایر مشکلات نیز در اسرع وقت رفع شود تا بزودی شاهد کیفیت آموزشی خوب و شایسته برای این دانش آموزان باشیم.

وی در ادامه با اشاره به افزایش جذب نیروی انسانی در حوزه آموزش استثنایی، گفت: بزرگ ترین استخدام های تاریخ آموزش و پرورش در کل کشور در طول دو سال گذشته انجام گرفته است و سال قبل 60 هزار نفر پذیرفته شده و امسال 72 هزار نفر پذیرفته خواهند شد که آموزش استثنایی نیز، سهم قابل توجهی در آزمون های استخدامی دارند؛. 25 هزار نفر در حوزه استثنایی جذب شده بودند که دو نفر از این تعداد به این مدرسه فرستاده شدند و این حداقل کاری است که می توان در این خصوص انجام داد. وزارت آموزش و پرورش، مصمم است با استخدام ها و تربیت نیروهای جدید، نیازهای مدارس اوتیسم را برطرف کند.

مدیرکل آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی گفت: برخی از مشکلات و مسایل این مدارس مانند تهیه کتاب، تجهیزات و ابزارهای آموزشی به سادگی قابل حل هستند و سایر مسایل نیز طی جلسه مشترک با اداره استثنایی، مدیریت و عوامل مرکز و مکاتبه با وزارتخانه، قابل حل و مباحثه هستند.

در ادامه توضیحات اصغر شفاییه، رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی آذربایجان شرقی را می خوانید: مدرسه اوتیسم استان حدود 10 سال پیش در تبریز کلنگ زنی شد و ساخت آن را یک خیر بر عهده گرفت اما این خیر بنا به مشکلاتی از ادامه کار پشیمان شده و مدرسه را نیمه تمام رها کرد.

حدود دو سال پیش یک شرکت به عنوان خیر، ساخت این مدرسه بر عهده گرفت و تاکنون نیز روند آن ادامه دارد و عملیات تکمیل مدرسه نوساز اوتیسم پیش می رود. پروژه ساخت این مدرسه با چالش تامین آب مواجه شده و به خاطر این معضل به کندی پیش می رود. کارهای ساخت و ساز با کمک تانکر آب که توسط خود خیر تامین شده است، انجام می گیرد.

اکنون یک باب مدرسه اوتیسم با نام «پویش» در جاده سنتوی تبریز(محله شهرک امام(ره)) فعالیت می کند و 40 نفر دانش آموز اوتیسمی در مقطع پیش دبستانی و ابتدایی در این مدرسه که یک ساختمان کهنه ساخت است، مشغول به تحصیل هستند. متاسفانه فضای فیزیکی این مدرسه چندان مناسب نیست.

شایان ذکر است؛ مدرسه تخصصی طیف اوتیسم دارای پنج دانش آموز دختر و 35 دانش آموز پسر است و کلاس های این مدرسه به صورت چند پایه با 10 کادر آموزشی مجرب در حال ارایه خدمات به دانش اموزان مبتلا به اختلال رشدی اتیسم است.

اوتیسم یا درخودماندگی یک اختلال رشدی طیفی از خفیف تا شدید است که با نابهنجاری هایی در کارکردهای اجتماعی، زبان، ارتباط و رفتارها و یا علایق غیرعادی که ما در کودک مشاهده می کنیم همراه و در تمامی جنبه های تعامل کودک با دنیای اطراف او اثرگذار است.

پایان خبر وایکو