کسر مهریه از حقوق کارمند

هنگامی که زن برای مطالبه مهریه خود اقدام می کند و مرد توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، کسر مهریه از حقوق کارمندی می تواند یکی از راه های قانونی وصول این حق باشد. این فرآیند با چالش ها و پیچیدگی های حقوقی خاصی همراه است که اطلاع دقیق از آن ها برای هر دو طرف، یعنی هم زن و هم مرد، بسیار حائز اهمیت است. آشنایی با این قوانین می تواند مسیر را روشن تر سازد.

پیچیدگی های حقوقی و مالی پیرامون مهریه، به ویژه زمانی که صحبت از کسر آن از حقوق ماهیانه کارمند به میان می آید، برای بسیاری از زوجین سردرگم کننده است. این موضوع نه تنها به معیشت مردان کارمند ارتباط پیدا می کند، بلکه برای زنان نیز چگونگی وصول این حق قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، درک صحیح از مبانی قانونی، جزئیات اجرایی و استثنائات مختلف می تواند به افراد در اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک شایانی کند. هرچند که در دنیای حقوقی، هر پرونده ای ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و تجربه نشان داده است که بدون آگاهی کامل، قدم برداشتن در این مسیر می تواند به سرگردانی و افزایش دغدغه ها منجر شود. از همین رو، تلاش می شود تا با نگاهی جامع، به تمامی جوانب این موضوع پرداخته شود تا افراد با دیدی بازتر، حقوق و تکالیف خود را بشناسند و در صورت لزوم، با مشاوران حقوقی متخصص در این حوزه مشورت کنند.

مبانی حقوقی و مفهوم مهریه

مهریه، بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض جاری شدن عقد نکاح، به مالکیت زن در می آید و او می تواند هر نوع تصرفی را که صلاح می داند، در آن داشته باشد. این حق، از لحظه عقد، برای زن ثابت می شود و مطالبه آن، در هر زمانی که زن اراده کند، قانونی است. مهریه نمادی از احترام و تضمینی برای زندگی آتی زن محسوب می شود و در فرهنگ ما جایگاه ویژه ای دارد.

انواع مهریه و تاثیر آن بر فرآیند مطالبه

مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک تأثیر متفاوتی بر نحوه مطالبه و وصول آن دارد:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه رایج ترین شکل آن است و به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از مرد مطالبه کند. مرد مکلف است به محض مطالبه، آن را پرداخت کند، مگر اینکه توانایی مالی برای پرداخت یکجا را نداشته باشد و تقاضای اعسار کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، وصول مهریه منوط به اثبات توانایی مالی مرد است. یعنی زن باید ثابت کند که مرد از استطاعت مالی برای پرداخت مهریه برخوردار است. این نوع مهریه معمولاً فرآیند مطالبه پیچیده تری دارد.

مطالبه مهریه از طریق توقیف حقوق، به دلیل قابلیت وصول نسبتاً پایدار و ماهانه، به یکی از روش های رایج برای زنان تبدیل شده است. این روش به زن اطمینان می دهد که بخشی از حق قانونی او به صورت منظم پرداخت خواهد شد و در عین حال، مرد نیز با پرداخت اقساطی، می تواند تعهدات مالی خود را مدیریت کند.

قوانین ناظر بر کسر مهریه از حقوق

کسر مهریه از حقوق کارمندان، چه در بخش دولتی و چه خصوصی، بر اساس قوانین مشخصی صورت می گیرد که هدف آن ها ایجاد تعادل میان اجرای حق زن و حفظ معیشت مرد است. این قوانین به طور عمده در قانون اجرای احکام مدنی پیش بینی شده اند و سازوکار اجرایی آن را تبیین می کنند.

مبانی قانونی کسر مهریه از حقوق: ماده ۹۶ و ۹۷ قانون اجرای احکام مدنی

یکی از مهم ترین مواد قانونی در این زمینه، ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی است. این ماده صراحتاً بیان می دارد که از حقوق و مزایای کارکنان سازمان ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها، بانک ها و شرکت ها و بنگاه های خصوصی و نظایر آن، در صورتی که کارمند متأهل یا دارای فرزند باشد، یک چهارم و در غیر این صورت، یک سوم توقیف می شود.

قانونگذار با هدف حمایت از حق مشروع زن و حفظ حداقل معیشت مرد، سقف مشخصی برای کسر مهریه از حقوق تعیین کرده است.

همچنین، ماده ۹۷ قانون اجرای احکام مدنی، فرآیند اجرایی این توقیف را توضیح می دهد. بر این اساس، مدیر اجرای احکام پس از صدور حکم قطعی، مراتب توقیف حقوق را به سازمان یا اداره مربوطه ابلاغ می کند. رئیس یا مدیر آن سازمان مکلف است درصد مشخص شده از حقوق محکوم علیه (مرد) را کسر کرده و به حساب دادگاه یا اجرای ثبت واریز کند تا به زوجه پرداخت شود. این همکاری بین مراجع قضایی و نهادهای دولتی یا خصوصی، ضمانت اجرایی برای وصول مهریه از طریق حقوق را فراهم می آورد.

تبصره های ماده ۹۶ نیز به موارد خاصی اشاره دارد. به عنوان مثال، تبصره ۱ ماده ۹۶ مقرر می دارد که توقیف و کسر یک چهارم از حقوق بازنشستگی یا وظیفه افراد جایز است، مشروط بر اینکه دین مربوط به شخص بازنشسته یا وظیفه بگیر باشد. این تبصره، وضعیت بازنشستگان را از نظر میزان توقیف حقوق مشخص می کند. همچنین، تبصره ۲ به وضعیت حقوق و مزایای نظامیان در شرایط جنگی و مستمری مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی می پردازد که در ادامه به تفصیل بیشتری به آن ها پرداخته خواهد شد.

میزان کسر مهریه از حقوق: یک سوم یا یک چهارم؟

تعیین میزان دقیق کسر از حقوق برای مهریه، یکی از پربحث ترین و مهم ترین جنبه های این موضوع است. قانونگذار با توجه به وضعیت تأهل و وجود فرزند، این درصد را متفاوت در نظر گرفته است تا عدالت اجتماعی رعایت شود. جدول زیر میزان کسر از حقوق را در شرایط مختلف نشان می دهد:

وضعیت مرد (زوج)	درصد قابل توقیف از حقوق	توضیحات تکمیلی
مجرد (بدون همسر و فرزند)	تا یک سوم (⅓) حقوق	این حالت شامل مردانی می شود که هیچ همسر و فرزندی تحت تکفل ندارند.
متأهل (دارای همسر و/یا فرزند)	تا یک چهارم (¼) حقوق	این شامل مردانی است که همسر دارند یا دارای فرزند هستند. حتی اگر مرد همسرش را طلاق داده باشد اما فرزند داشته باشد، مشمول این بند می شود.
بازنشسته	تا یک چهارم (¼) حقوق	این سقف کسر، همواره برای بازنشستگان اعمال می شود، حتی اگر بازنشسته مجرد و بدون فرزند باشد. هدف از این قانون، حفظ حداقل معیشت این قشر است.

این تفکیک درصدها نشان دهنده دقت قانونگذار در ملاحظه وضعیت خانوادگی و معیشتی افراد است. برای مثال، اگر مردی متأهل باشد و فرزندی داشته باشد، حتی اگر فرزندی نداشته باشد و فقط متأهل باشد، صرف وجود همسر باعث می شود سقف کسر حقوق به یک چهارم کاهش یابد تا فشار مالی بر خانواده کمتر شود. در مقابل، مرد مجردی که هیچ مسئولیتی در قبال همسر یا فرزند ندارد، با درصد بالاتری از توقیف مواجه خواهد شد. این تفاوت ها در تعیین سقف کسر، تلاش برای ایجاد تعادل بین حقوق زوجه و وضعیت مالی زوج است.

جزئیات و ابهامات در محاسبه حقوق و مزایا

یکی از پرسش های اساسی در زمینه کسر مهریه از حقوق، این است که دقیقاً کدام بخش از دریافتی مرد مبنای محاسبه قرار می گیرد. آیا منظور حقوق پایه است یا حقوق خالص پس از کسورات؟

حقوق پایه یا خالص؟ کدام مبنای کسر مهریه است؟ (تشریح حقوق و مزایای مستمر)

مبنای کسر مهریه، «حقوق و مزایای مستمر» است که پس از کسر کسورات قانونی محاسبه می شود. این به معنای آن است که ابتدا کسورات اجباری و قانونی از حقوق ناخالص کسر شده و سپس از باقی مانده مبلغ، درصد مربوط به مهریه (یک سوم یا یک چهارم) برداشت می شود. بنابراین، منظور از حقوق، در واقع «حقوق خالص» یا «دریافتی نهایی» پس از کسورات قانونی است.

کسورات قانونی که پیش از محاسبه کسر مهریه انجام می شود:

• مالیات بر درآمد: این کسورات به حکم قانون و بدون اختیار کارمند انجام می شود.
• حق بیمه بازنشستگی: بخشی از حقوق که برای تأمین آتیه بازنشستگی فرد کسر می شود.
• سایر کسورات قانونی: شامل مواردی که طبق قانون، از حقوق کسر می شوند.

کسوراتی که پس از محاسبه کسر مهریه انجام می شود و تأثیری در آن ندارد:

• اقساط وام: تعهدات فردی کارمند به بانک ها یا صندوق های قرض الحسنه.
• مساعده حقوق: مبالغی که کارمند پیش از موعد حقوق دریافت کرده است.
• بدهی های شخصی: هرگونه تعهد مالی که به انتخاب کارمند از حقوقش کسر می شود.

همچنین، طبق آرای دیوان عدالت اداری، مواردی مانند «حق اولاد» و «فوق العاده های مستمر» که به صورت پایدار به کارمند پرداخت می شوند، جزئی از حقوق و مزایای مستمر محسوب شده و در مبنای محاسبه کسر مهریه قرار می گیرند. اما مزایایی مانند پاداش پایان خدمت، عیدی، اضافه کار، تشویقی و حق مأموریت، به دلیل عدم استمرار، از شمول توقیف مهریه به نسبت یک سوم یا یک چهارم خارج هستند و به طور کلی جزو حقوق و مزایای مستمر محسوب نمی شوند.

قانون جدید ۱۴۰۳ کسر حقوق برای مهریه (رای دیوان عدالت اداری)

در سال ۱۴۰۳، یک رأی مهم از سوی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری صادر شد که ابهاماتی را در خصوص نحوه محاسبه حقوق و مزایا برای کسر مهریه برطرف کرد. این رأی، بخشنامه های تفسیری برخی سازمان ها، از جمله شرکت ملی نفت ایران، را که به طور جزئی لیست اقلام مشمول کسر از حقوق را مشخص می کردند، ابطال کرد. بخشنامه ابطال شده، مواردی مانند حقوق پایه، فوق العاده ویژه، فوق العاده کارگاهی و فوق العاده جذب را جزو حقوق و مزایای مستمر قابل کسر تلقی کرده بود.

رأی دیوان عدالت اداری تأکید دارد که صلاحیت تفسیر قانون از شئون مجلس شورای اسلامی است و قضات نیز در مقام تمیز حق می توانند قوانین را تفسیر کنند. بنابراین، تعیین اینکه مراد از عبارت «حقوق و مزایا» در ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی چه بوده و چه مواردی از آن قابل توقیف است، در صلاحیت شعبه مجری حکم است. این بدان معناست که هر قاضی در پرونده های مربوط به کسر مهریه، با توجه به شرایط خاص پرونده و استنباط حقوقی خود، می تواند در خصوص اقلام مشمول کسر از حقوق تصمیم گیری کند. این رأی، به نوعی اختیار بیشتری به قضات در تفسیر «حقوق و مزایای مستمر» اعطا می کند و از یکنواختی بخشنامه ای که ممکن بود در همه موارد کاربرد نداشته باشد، جلوگیری می کند.

موارد خاص و استثنائات در کسر مهریه از حقوق

قانونگذار با در نظر گرفتن شرایط خاص برخی از اقشار جامعه، استثنائاتی را در زمینه کسر مهریه از حقوق آن ها پیش بینی کرده است که شناخت آن ها ضروری است.

کسر مهریه از حقوق بازنشستگی

حقوق بازنشستگی، با وجود تفاوت ماهوی با حقوق دوران اشتغال، همچنان جزو منابعی است که زن می تواند برای مطالبه مهریه از آن اقدام کند. بر اساس تبصره ۱ ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، حداکثر یک چهارم (¼) از حقوق بازنشستگی مرد می تواند برای پرداخت مهریه توقیف شود. نکته مهم و متمایز کننده در اینجا این است که این سقف یک چهارم، حتی اگر مرد بازنشسته مجرد و بدون فرزند باشد، اعمال می شود و تفاوتی با وضعیت متأهل ندارد. هدف از این محدودیت، حمایت از بازنشستگانی است که معمولاً تنها منبع درآمدشان همین مستمری ماهانه است و کسر بیشتر از این مقدار می تواند زندگی آن ها را با مشکلات جدی مواجه کند.

البته، این محدودیت تنها مربوط به کسر از حقوق بازنشستگی است. اگر بازنشسته دارای اموال دیگری نظیر ملک، خودرو، حساب بانکی یا سایر دارایی ها باشد، زوجه می تواند برای وصول مهریه به این اموال نیز مراجعه کند. حقوق بازنشستگی فقط یکی از مسیرهای وصول مهریه است و نه تنها مسیر موجود.

کسر مهریه از حقوق نظامیان

نظامیان به دلیل ماهیت خاص شغل و مسئولیت هایشان، از برخی قوانین ویژه برخوردارند. در مورد کسر مهریه از حقوق آن ها، تبصره ۲ ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی مقرر می دارد که در صورتی که کشور در وضعیت جنگی یا شرایط خاص اضطراری قرار داشته باشد، حقوق و مزایای نظامیان قابل توقیف نیست. این تبصره با هدف حفظ آمادگی و تمرکز نیروهای مسلح در مواقع بحرانی و جلوگیری از دغدغه های مالی در شرایط حساس دفاعی تصویب شده است.

اما در شرایط عادی و صلح، حقوق نظامیان نیز مانند سایر کارمندان دولت، مشمول قوانین عمومی کسر مهریه می شود. یعنی بسته به وضعیت تأهل و تعداد فرزندان، یک سوم یا یک چهارم از حقوق آن ها قابل توقیف خواهد بود. لازم به ذکر است که مفهوم شرایط خاص اضطراری معمولاً توسط مراجع ذی صلاح و با توجه به اوضاع عمومی کشور تفسیر می شود و تنها در شرایطی که رسماً اعلام شده باشد، حقوق نظامیان از شمول توقیف خارج می شود.

کسر مهریه از مستمری مددجویان (کمیته امداد و سازمان بهزیستی)

قانونگذار با نگاه حمایتی به اقشار آسیب پذیر جامعه، مستمری دریافتی از نهادهایی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی را از شمول توقیف مهریه مستثنی کرده است. این بدان معناست که حتی اگر مردی محکوم به پرداخت مهریه باشد و تنها منبع درآمد او همین مستمری حمایتی باشد، زن نمی تواند درخواست توقیف آن را ارائه دهد. این استثناء با هدف حفظ حداقل معیشت این افراد و جلوگیری از فقر مطلق آن ها وضع شده است.

با این حال، اگر مرد مددجو علاوه بر مستمری، دارای هرگونه درآمد یا اموال دیگری (مانند کار آزاد، اموال منقول یا غیرمنقول، یا هر منبع مالی دیگر) باشد، زوجه می تواند برای وصول مهریه به آن منابع مراجعه کند. این معافیت صرفاً برای حفظ مستمری حمایتی است و به معنای معافیت کامل از پرداخت مهریه نیست. در چنین مواردی، زن می تواند از طریق دادخواست اعسار و تقسیط یا توقیف سایر اموال، حق قانونی خود را دنبال کند.

کسر همزمان چند بدهی از حقوق (مهریه، نفقه، دیه): اولویت ها و قواعد

ممکن است مردی علاوه بر مهریه، به پرداخت بدهی های دیگری مانند نفقه معوقه، دیه یا سایر بدهی های مالی نیز محکوم شده باشد. در این صورت، سؤال پیش می آید که کسر از حقوق چگونه و با چه اولویتی صورت می گیرد؟ قانونگذار برای این شرایط نیز قواعدی را در نظر گرفته است.

به طور کلی، حداکثر درصد قابل کسر از حقوق، حتی در صورت وجود چندین بدهی، نمی تواند از سقف قانونی (یک سوم یا یک چهارم) تجاوز کند. در صورتی که چندین حکم توقیف حقوق برای یک فرد صادر شود، اولویت با بدهی هایی است که جنبه معیشتی فوری تری دارند. معمولاً نفقه معوقه، به دلیل جنبه حمایتی آن، در اولویت بالاتری نسبت به مهریه قرار می گیرد، اما این اولویت ها و نحوه تقسیم بندی در عمل ممکن است توسط قاضی اجرای احکام و با توجه به شرایط خاص هر پرونده تعیین شود.

قاضی با در نظر گرفتن مجموع بدهی ها، وضعیت معیشتی زوج و خانواده او، و همچنین نیازهای زوجه، تلاش می کند تا تعادل را برقرار کند. در این فرآیند، ممکن است از میزان کسر برای مهریه کاسته شود تا امکان پرداخت سایر بدهی ها، به ویژه نفقه، فراهم شود. این مسئله می تواند فرآیند پیچیده ای باشد که معمولاً نیازمند دخالت وکیل و مذاکرات حقوقی است.

وضعیت کسر حقوق در صورت چند همسری

یکی از موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده، وضعیت کسر حقوق بابت مهریه در شرایط چند همسری است. اگر مردی دارای دو یا چند همسر باشد و بیش از یک زوجه همزمان برای مطالبه مهریه اقدام کنند، نحوه برخورد با این موضوع چگونه خواهد بود؟

در این حالت نیز سقف کلی کسر از حقوق (یک چهارم یا یک سوم) رعایت خواهد شد. اما چگونگی تقسیم این سهم میان زنان، به شرایط متعددی بستگی دارد. معمولاً دادگاه یا اداره اجرای ثبت، سهم هر زن را به صورت تناسبی و بر اساس میزان مهریه مطالبه شده تعیین می کند. به عبارت دیگر، مجموع مبالغی که به هر یک از زنان پرداخت می شود، نباید از سقف قانونی کسر از حقوق مرد تجاوز کند.

در برخی موارد، ممکن است اولویت با اجراییه ای باشد که زودتر صادر شده و به محل کار مرد ابلاغ شده است. اما در نهایت، این تصمیم به نظر قاضی یا مسئول اجرای احکام بستگی دارد که چگونه با حفظ سقف قانونی، حق هر یک از زوجات را ادا کند. این وضعیت می تواند به پیچیدگی های بیشتری منجر شود و مشاوره حقوقی تخصصی در این موارد ضروری است.

فرآیند عملی و اقدامات قانونی

برای زوجه ای که قصد مطالبه مهریه خود از طریق توقیف حقوق همسر یا همسر سابقش را دارد، آشنایی با فرآیند گام به گام از اهمیت بالایی برخوردار است.

نحوه توقیف حقوق کارمند برای مهریه (گام به گام)

1. مطالبه مهریه و صدور اجراییه:
   • از طریق دادگاه: زن می تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، مطالبه مهریه کند. پس از طی مراحل دادرسی و صدور حکم قطعی به نفع زن، اجراییه صادر می شود.
   • از طریق اجرای ثبت: اگر مهریه در سند ازدواج عندالمطالبه باشد و اسناد رسمی لازم الاجرا محسوب شود، زن می تواند مستقیماً به دفترخانه محل ثبت ازدواج مراجعه و درخواست صدور اجراییه کند. سپس این اجراییه به اداره اجرای ثبت ارجاع می شود.
2. درخواست توقیف حقوق: پس از صدور اجراییه (چه از طریق دادگاه و چه از طریق اجرای ثبت)، زوجه یا وکیل او باید با مراجعه به مرجع صادرکننده اجراییه، درخواست کتبی برای توقیف حقوق مرد را ارائه دهد و اطلاعات محل کار او را اعلام کند.
3. مکاتبه با محل کار: اداره اجرای احکام (دادگاه یا ثبت) نامه ای رسمی به سازمان یا اداره محل اشتغال مرد ارسال می کند و دستور توقیف درصد مشخصی از حقوق او را ابلاغ می نماید.
4. کسر و واریز حقوق: رئیس یا مدیر سازمان مربوطه موظف است طبق دستور قضایی، از حقوق ماهیانه مرد کسر کرده و این مبلغ را به حساب دادگاه یا اجرای ثبت واریز کند. سپس این مبلغ به زوجه پرداخت می شود.

مدت زمان تقریبی این فرآیند می تواند از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد و به سرعت عمل مراجع قضایی و پاسخگویی سازمان محل کار مرد بستگی دارد. حضور یک وکیل متخصص می تواند این فرآیند را تسریع کرده و از بروز اشتباهات جلوگیری کند.

اعسار و تقسیط مهریه: آیا مانع کسر از حقوق می شود؟

اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) به دادگاه ارائه دهد و تقاضای تقسیط مهریه کند. دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، میزان پیش قسط و اقساط ماهیانه را تعیین می کند. اما نکته مهم این است که صدور حکم اعسار و تقسیط مهریه، معمولاً مانع از توقیف حقوق مرد نمی شود.

در بیشتر موارد، کسر حقوق بابت مهریه، حتی در صورت تقسیط، ادامه پیدا می کند. یعنی مبلغی که به عنوان قسط ماهیانه مهریه تعیین شده است، از طریق کسر از حقوق مرد پرداخت می شود. این بدان معناست که حکم اعسار، روش پرداخت را تغییر می دهد (از یکجا به اقساط) اما لزوماً توقیف حقوق را متوقف نمی کند، بلکه آن را به ابزاری برای اجرای حکم تقسیط تبدیل می کند.

همچنین، امکان تعدیل (افزایش یا کاهش) میزان اقساط یا کسر حقوق بر اساس تغییر وضعیت مالی مرد (مثلاً افزایش یا کاهش درآمد) وجود دارد. مرد می تواند با ارائه دلایل و مدارک جدید، از دادگاه درخواست تعدیل اقساط را داشته باشد.

نمونه های کاربردی دادخواست توقیف حقوق

برای توقیف حقوق و مزایا بابت مهریه، زوجه یا وکیل قانونی او باید درخواست خود را به مرجع صالح (دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت) ارائه دهد. این درخواست می تواند در قالب یک دادخواست حقوقی یا درخواست کتبی به اجرای ثبت باشد.

یک نمونه درخواست به دادگاه، معمولاً شامل مشخصات خواهان (زوجه) و خوانده (زوج)، خواسته (توقیف حقوق زوج برای مهریه)، دلایل و مستندات (سند نکاحیه، فیش حقوقی یا استعلام از محل کار زوج) و شرح ماجرا است. زوجه در این دادخواست، با استناد به حق مهریه و اشتغال زوج، خواستار کسر قانونی از حقوق وی می شود.

برای زوج نیز، در صورت مواجهه با حکم توقیف حقوق، امکان ارائه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه وجود دارد. این دادخواست نیز شامل مشخصات طرفین، خواسته (اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن)، و دلایل و منضمات (فیش حقوقی، استشهادیه و شهادت شهود برای اثبات ناتوانی مالی) است. در این دادخواست، زوج می تواند با اشاره به وضعیت اقتصادی خود و کسورات جاری از حقوق، از دادگاه درخواست کند که اقساط مهریه را با توجه به توانایی مالی او تعیین کند.

این نمونه ها صرفاً الگوهایی کلی هستند و تنظیم دقیق آن ها نیازمند دانش حقوقی و مشاوره با وکیل متخصص است تا تمامی جزئیات پرونده لحاظ شود و بهترین نتیجه حاصل گردد.

پایان و رفع توقیف

فرآیند توقیف حقوق برای مهریه، همانند هر فرآیند حقوقی دیگری، پایانی دارد و در شرایطی خاص می توان به رفع توقیف آن اقدام کرد. اطلاع از این شرایط برای هر دو طرف پرونده ضروری است.

رفع توقیف حقوق بابت مهریه: در چه شرایطی ممکن است؟

رفع توقیف حقوق بابت مهریه در چند حالت کلی امکان پذیر است:

1. اتمام کامل پرداخت مهریه: بدیهی ترین و اصلی ترین شرط رفع توقیف، پرداخت کامل و تمام و کمال مبلغ مهریه است. پس از واریز آخرین قسط یا مبلغ باقیمانده، مرد می تواند با ارائه مدارک پرداخت به مرجع قضایی یا اجرای ثبت، درخواست رفع توقیف حقوق خود را مطرح کند.
2. توافق طرفین و صلح و سازش: اگر زن و مرد با یکدیگر به توافق برسند و زن به هر دلیلی (مثلاً بخشش مهریه یا توافق بر پرداخت از طریق دیگر) رضایت خود را مبنی بر عدم نیاز به توقیف حقوق اعلام کند، توقیف حقوق رفع خواهد شد. این رضایت باید به صورت رسمی و در مراجع قانونی ثبت شود.
3. فوت زوج: با فوت مرد، تکلیف مهریه از محل ترکه او (اموال باقی مانده) پرداخت می شود و توقیف حقوق ماهیانه او که به دلیل فوت قطع شده است، موضوعیت خود را از دست می دهد.

معمولاً قبل از اتمام کامل مهریه یا رضایت زن، امکان رفع توقیف وجود ندارد، مگر در شرایط خاصی که مرد بتواند دلایل موجهی برای تعدیل یا تغییر نحوه پرداخت ارائه دهد و دادگاه با آن موافقت کند. به عنوان مثال، اگر مرد اموال دیگری را برای توقیف معرفی کند که ارزش کافی برای پوشش مهریه را داشته باشد و زن نیز با جایگزینی آن موافقت کند، ممکن است حقوق او آزاد شود. با این حال، در اکثر موارد، کسر از حقوق تا زمان تسویه کامل مهریه ادامه خواهد داشت.

سوالات متداول

اگر مرد شغل خود را تغییر دهد، چه اتفاقی برای کسر حقوق می افتد؟

در صورت تغییر شغل مرد، زن می تواند با اطلاع از محل کار جدید وی، مجدداً از مرجع قضایی یا اجرای ثبت درخواست کند تا نامه توقیف حقوق به محل کار جدید ارسال شود. در این صورت، فرآیند کسر حقوق در شغل جدید ادامه خواهد یافت و مسئولیت اطلاع رسانی و پیگیری بر عهده زن است.

آیا امکان اعتراض به میزان کسر حقوق وجود دارد؟

بله، مرد می تواند در صورتی که به میزان کسر حقوق (یک سوم یا یک چهارم) یا به اقلامی که مبنای محاسبه قرار گرفته اند اعتراض داشته باشد، از طریق دادگاه خانواده یا اجرای احکام مربوطه، دادخواست تعدیل یا اعتراض ارائه دهد. این اعتراض باید با دلایل و مستندات کافی همراه باشد.

اگر حقوق مرد زیر خط فقر باشد، باز هم کسر می شود؟ (مستثنیات دین از حیث معیشت)

قانون مستثنیات دین را برای حفظ حداقل معیشت بدهکار و خانواده اش پیش بینی کرده است. در صورتی که حقوق مرد به قدری کم باشد که حتی با کسر یک چهارم یا یک سوم، او توانایی تأمین حداقل زندگی خود و خانواده اش را از دست بدهد، دادگاه می تواند با توجه به ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی و تشخیص قاضی، این حقوق را جزو مستثنیات دین محسوب کرده و از کسر آن خودداری کند یا میزان کسر را تعدیل نماید.

آیا برای توقیف حقوق به وکیل نیاز است؟

هرچند امکان پیگیری پرونده به صورت شخصی وجود دارد، اما به دلیل پیچیدگی های قانونی و اجرایی، توصیه می شود از وکیل متخصص خانواده یا اجرای احکام کمک گرفته شود. وکیل می تواند با سرعت و دقت بیشتری مراحل را پیگیری کرده و از تضییع حقوق موکل جلوگیری کند.

کسر از حقوق شامل عیدی و پاداش و سنوات هم می شود؟

خیر، بر اساس رویه قضایی و آرای دیوان عدالت اداری، کسر مهریه از «حقوق و مزایای مستمر» صورت می گیرد. عیدی، پاداش، سنوات، اضافه کار و حق مأموریت به دلیل اینکه مستمر نیستند و به صورت ماهانه ثابت پرداخت نمی شوند، مشمول کسر یک سوم یا یک چهارم مهریه نمی شوند. البته ممکن است زن بتواند در صورت اطلاع، این مبالغ را به عنوان سایر اموال مرد توقیف کند، اما نه در چارچوب کسر ماهانه از حقوق.

نامه ثبت برای مهریه دقیقاً چه چیزی را توقیف می کند؟

نامه ای که از طریق اداره ثبت برای توقیف حقوق صادر می شود، به محل کار مرد ابلاغ می گردد و سازمان موظف است درصد مشخصی (یک سوم یا یک چهارم) از حقوق و مزایای مستمر او را کسر و به حساب اجرای ثبت واریز کند. این توقیف فقط شامل حقوق و مزایای مستمر می شود و نه سایر اموال یا مزایای غیرمستمر.

آیا امکان توقیف حقوق قبل از رأی دادگاه از طریق ثبت وجود دارد؟

بله، اگر مهریه عندالمطالبه باشد و در سند رسمی ازدواج ثبت شده باشد، زن می تواند مستقیماً از طریق دفترخانه ازدواج و سپس اداره اجرای ثبت، درخواست صدور اجراییه کند. در این روش، نیازی به مراجعه اولیه به دادگاه و صدور رأی قطعی نیست و می توان پیش از صدور رأی دادگاه، حقوق مرد را توقیف کرد. این یکی از مزایای اقدام از طریق اجرای ثبت است.

نتیجه گیری

کسر مهریه از حقوق کارمند، موضوعی با ابعاد حقوقی و اجتماعی گسترده است که هم برای زن و هم برای مرد چالش هایی را به همراه دارد. در این مقاله تلاش شد تا با ارائه اطلاعات جامع و دقیق از مبانی قانونی، جزئیات محاسبه، موارد خاص و فرآیند عملی، تصویری روشن از این مسئله ارائه شود. قانونگذار با وضع ماده ۹۶ و ۹۷ قانون اجرای احکام مدنی و تبصره های آن، تلاش کرده است تا ضمن حمایت از حق قانونی زن، از تضییع حقوق و برهم خوردن معیشت مرد نیز جلوگیری کند.

نکات کلیدی این موضوع شامل تفاوت میزان کسر حقوق برای افراد مجرد و متأهل، نحوه محاسبه از حقوق خالص پس از کسورات قانونی، و استثنائاتی نظیر حقوق بازنشستگان، نظامیان و مددجویان کمیته امداد و بهزیستی است. همچنین، رأی اخیر دیوان عدالت اداری در سال ۱۴۰۳ نیز نشان دهنده پویایی و تکامل قوانین در مواجهه با ابهامات است. با توجه به پیچیدگی های موجود در هر پرونده و احتمال بروز شرایط خاص، تأکید بر اهمیت مشاوره با وکیل متخصص در زمینه کسر مهریه از حقوق کارمند، از هر زمان دیگری پررنگ تر می شود. یک وکیل مجرب می تواند راهنمای شما در تمامی مراحل قانونی، از مطالبه تا وصول مهریه یا دفاع در برابر آن باشد و از بروز مشکلات و ضررهای احتمالی جلوگیری کند. آگاهی، اولین گام برای حفظ حقوق و اتخاذ بهترین تصمیمات در این مسیر است.