طلاق توافقی و بخشیدن مهریه

در فرآیند طلاق توافقی، وضعیت مهریه به توافق زوجین بستگی دارد و زن می تواند تمام یا قسمتی از آن را ببخشد، آن را دریافت کند یا شرایط خاصی برای دریافت آن تعیین نماید. این توافقات باید به وضوح در سند رسمی ثبت شوند تا از ابهامات و مشکلات آتی جلوگیری شود.

جدایی از شریک زندگی، مرحله ای حساس و پر از چالش های عاطفی و حقوقی است که می تواند زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در میان انواع روش های طلاق، طلاق توافقی به دلیل سرعت بیشتر و کاهش اختلافات، گزینه ای رایج به شمار می رود. اما حتی در این نوع طلاق که بر پایه تفاهم و همکاری بنا نهاده شده، موضوع مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن، اغلب پیچیدگی ها و نگرانی های خاص خود را دارد.

بسیاری از افراد، به ویژه زنان، در مواجهه با این فرآیند، سؤالاتی اساسی در ذهن دارند: آیا می توانند مهریه خود را ببخشند؟ این بخشش چه عواقبی دارد؟ آیا قابل برگشت است؟ مردان نیز به دنبال راهکارهایی برای اطمینان از قطعیت بخشش مهریه و جلوگیری از رجوع احتمالی زوجه هستند. درک صحیح مفاهیم حقوقی مانند بذل، ابراء و هبه مهریه برای هر دو طرف حیاتی است تا بتوانند با آگاهی کامل تصمیم گیری کنند و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری نمایند. این مقاله به بررسی جامع تمامی این ابعاد می پردازد تا هر آنچه را که در مورد طلاق توافقی و بخشیدن مهریه باید بدانید، روشن سازد.

طلاق توافقی چیست و جایگاه مهریه در آن چگونه است؟

طلاق توافقی همان طور که از نامش پیداست، نوعی از جدایی است که با رضایت و تفاهم متقابل زن و شوهر انجام می شود. در این روش، زوجین در مورد تمامی حقوق مالی و غیرمالی مربوط به زندگی مشترک و پس از آن، از جمله مهریه، نفقه، اجرت المثل، حضانت فرزندان و نحوه ملاقات آن ها، به یک توافق جامع می رسند. این توافقات، اساس صدور حکم طلاق از سوی دادگاه را تشکیل می دهند و به همین دلیل، سرعت و سادگی بیشتری نسبت به سایر انواع طلاق دارند.

در طلاق توافقی، مهریه جایگاهی محوری دارد. گرچه زن می تواند مهریه خود را مطالبه کند، اما بخشش آن یا توافق بر سر نحوه پرداخت آن نیز امری بسیار رایج است. گاهی زوجه به دلیل تمایل به جدایی سریع تر، یا برای کسب حقوق دیگر مانند حق طلاق یا حضانت فرزند، اقدام به بخشش تمام یا قسمتی از مهریه خود می کند. این توافق بر سر مهریه، چه به صورت مطالبه و چه به صورت بخشش، باید به طور واضح و شفاف در توافقنامه طلاق توافقی و سپس در گواهی عدم امکان سازش دادگاه درج شود.

یک نکته کلیدی در طلاق توافقی این است که هیچ اجباری برای بخشیدن مهریه از جانب زن وجود ندارد. زن می تواند در این نوع طلاق، تمام مهریه خود را دریافت کند یا برای نحوه پرداخت آن، با همسر خود توافق کند. این توافقات، چه در خصوص اصل مهریه و چه در مورد نحوه پرداخت آن (مانند قسط بندی)، باید به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت و ضبط شوند تا اعتبار قانونی داشته باشند و از اختلافات آتی جلوگیری شود.

شناخت مفاهیم کلیدی: بذل، ابراء، هبه و اقرار به دریافت مهریه

در دنیای حقوقی مهریه، به ویژه در طلاق توافقی، با اصطلاحات مختلفی روبرو می شویم که هر یک آثار حقوقی متفاوتی دارند. درک دقیق تفاوت های میان بذل مهریه، ابراء مهریه، هبه مهریه و اقرار به دریافت مهریه برای زن و مرد، از اهمیت حیاتی برخوردار است تا تصمیمی آگاهانه و بدون پشیمانی اتخاذ شود. تجربه نشان داده است که بسیاری از مشکلات حقوقی پس از طلاق، ناشی از عدم آگاهی کافی از این مفاهیم بوده است.

الف) بذل مهریه چیست؟

بذل مهریه به معنای بخشیدن مهریه توسط زن به شوهر، در ازای گرفتن طلاق است. این مفهوم بیشتر در طلاق خلع و طلاق مبارات کاربرد دارد. در این نوع طلاق ها، زن به دلیل کراهت شدید از شوهر خود، مالی (که معمولاً مهریه است) را به او می بخشد تا رضایت مرد برای طلاق را جلب کند. بذل مهریه می تواند شامل تمام یا قسمتی از مهریه باشد.

یکی از مهم ترین ویژگی های بذل مهریه این است که قابل رجوع است، به این معنی که زن در مدت زمان عده طلاق می تواند از بخشش مهریه منصرف شده و دوباره آن را مطالبه کند. این حق رجوع برای زن، طلاق را از نوع بائن به رجعی تبدیل می کند و به مرد نیز اجازه می دهد در زمان عده به زندگی مشترک بازگردد. برای جلوگیری از این رجوع، راهکاری حقوقی وجود دارد: زوجه باید در توافقنامه و سند رسمی، صراحتاً حق رجوع به عوض مهریه (ما بذل) را از خود ساقط کند. این شرط اسقاط کافه خیارات، به ویژه حق رجوع به عوض مهریه یک راهکار قطعی برای سلب حق رجوع زوجه محسوب می شود.

ب) ابراء مهریه چیست؟

ابراء مهریه به معنای بری کردن ذمه مرد از پرداخت مهریه است. در واقع، زن به طور یک طرفه و بدون دریافت هیچ عوضی، به شوهر اعلام می کند که او را از بدهی مهریه معاف کرده است. ابراء یک عمل حقوقی است که به موجب آن، دائن (زن) از حق دینی خود (مهریه) صرف نظر می کند.

ویژگی اصلی و حیاتی ابراء مهریه، غیرقابل برگشت بودن آن است. به محض اینکه زن مهریه خود را ابراء کند، حتی در زمان عده، دیگر نمی تواند آن را مطالبه نماید. این عمل حقوقی باعث می شود که دین مهریه به طور کامل از ذمه مرد ساقط شود و هیچ راهی برای بازپس گیری آن وجود نداشته باشد. ابراء معمولاً زمانی توصیه می شود که زن به طور قطعی و بدون هیچ تردیدی قصد بخشش مهریه را دارد و نمی خواهد در آینده امکان رجوع به آن را داشته باشد.

ج) هبه مهریه چیست؟

هبه مهریه به معنای هدیه دادن مهریه از سوی زن به شوهر است. هبه یک عقد است که نیازمند ایجاب از سوی واهب (زن) و قبول از سوی متهب (مرد) است. در هبه، مانند سایر عقود هبه، دو نوع هبه معوض و هبه غیرمعوض وجود دارد.

• هبه معوض: در این حالت، زن مهریه را در ازای دریافت چیزی از مرد (مثلاً یک خودرو، خانه یا حتی مبلغی پول) به او هبه می کند. در هبه معوض، تا زمانی که عوض (چیزی که در ازای هبه دریافت شده) تحویل داده نشده باشد، زن حق رجوع به مهریه هبه شده را دارد. اگر مرد عوض را نپردازد، زن می تواند به مهریه خود رجوع کند.
• هبه غیرمعوض: در این حالت، زن بدون هیچ عوضی، مهریه را به مرد هبه می کند. در هبه غیرمعوض، زن تا زمانی که عین موهوبه (مهریه) در ملکیت مرد باشد، حق رجوع و پس گرفتن آن را دارد.

تفاوت اساسی هبه با بذل و ابراء در قابلیت رجوع است. در هبه، برخلاف ابراء که غیرقابل برگشت است، و برخلاف بذل که با اسقاط حق رجوع قابل قطعیت است، معمولاً حق رجوع برای زن وجود دارد. تنها استثنای مهم، مواردی است که هبه معوض باشد و عوض نیز تسلیم شده باشد، یا در مواردی خاص که هبه به دلیل وجود قرابت یا خویشاوندی غیرقابل رجوع می شود.

د) اقرار به دریافت مهریه

اقرار به دریافت مهریه بدین معناست که زن کتباً یا شفاهی اعتراف کند که مهریه خود را به طور کامل از شوهر دریافت کرده است. این اقرار، عواقب حقوقی جدی دارد و به منزله پایان یافتن دین مهریه برای مرد تلقی می شود. به محض اقرار زن به دریافت مهریه، او دیگر نمی تواند ادعایی مبنی بر عدم دریافت مهریه داشته باشد و مطالبه مجدد مهریه برایش غیرممکن خواهد بود.

متأسفانه، گاهی اوقات زنان بدون اینکه واقعاً مهریه خود را دریافت کرده باشند، به دلایل مختلف (فشار، عدم آگاهی یا وعده های واهی) اقدام به چنین اقراری می کنند. تأکید بر این نکته بسیار ضروری است که هرگز بدون دریافت واقعی مهریه، اقرار به دریافت آن نکنید، زیرا این عمل تمام راه های قانونی برای مطالبه مهریه را به طور کامل مسدود می کند.

نحوه بخشیدن مهریه در طلاق توافقی: گام به گام عملی

بخشش مهریه در طلاق توافقی، هرچند که ممکن است از نظر روحی برای زن دشوار باشد، اما از منظر حقوقی یک فرآیند مشخص دارد که نیازمند رعایت مراحل و نکات قانونی است. نادیده گرفتن این مراحل می تواند به پشیمانی و مشکلات حقوقی در آینده منجر شود. تجربه نشان داده است که بسیاری از پرونده های قضایی مربوط به مهریه، ناشی از عدم ثبت صحیح بخشش آن بوده است.

مراحل قانونی بخشش مهریه:

1. تصمیم و توافق: اولین گام، توافق قطعی زوجین بر سر بخشش مهریه (تمام یا قسمتی) و نوع آن (بذل، ابراء یا هبه) است. این تصمیم باید با آگاهی کامل از آثار حقوقی هر یک اتخاذ شود.
2. مراجعه به دفاتر اسناد رسمی: مطمئن ترین و قانونی ترین راه برای ثبت بخشش مهریه، مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی است. ثبت رسمی تضمین می کند که این بخشش در آینده قابل انکار نخواهد بود. گرچه می توان بخشش را در دادگاه و ضمن توافقنامه نیز ثبت کرد، اما سند رسمی از اعتبار بالاتری برخوردار است.
3. مدارک مورد نیاز: برای ثبت رسمی بخشش مهریه، زن و مرد باید مدارک زیر را به همراه داشته باشند:
   • اصل شناسنامه طرفین
   • اصل کارت ملی طرفین
   • اصل سند ازدواج
4. الزامات قانونی برای زن:
   • اهلیت: زن باید دارای اهلیت قانونی باشد، یعنی عاقل، بالغ و رشید (بالای ۱۸ سال تمام) باشد.
   • سلامت روان: زن باید در صحت و سلامت کامل روانی باشد و تحت هیچ گونه فشار یا اکراهی اقدام به بخشش نکند.
   • اجازه پدر: برای بخشیدن مهریه، اجازه پدر زن لازم نیست، زیرا مهریه حق مالی خود زن محسوب می شود.

اهمیت کلمات و عبارات در تنظیم سند:

عباراتی که در سند بخشش مهریه نوشته می شوند، اهمیت فوق العاده ای دارند. یک کلمه می تواند سرنوشت قابلیت رجوع یا عدم رجوع به مهریه را تعیین کند. به عنوان مثال، استفاده از کلمه ابراء به جای بذل یا هبه، نتیجه ای کاملاً متفاوت در پی دارد. از این رو، مشاوره با یک وکیل متخصص پیش از امضای هر سندی، حیاتی است تا از نگارش صحیح و تضمین حقوق هر دو طرف اطمینان حاصل شود.

بخشش مهریه از طریق وکالتنامه:

در برخی موارد، ممکن است زن به وکیل خود وکالت دهد تا به نمایندگی از او اقدام به بخشش مهریه کند. این روش بیشتر در طلاق های یک طرفه از سوی زن (با داشتن حق طلاق) یا در مواقعی که حضور زن در دفترخانه امکان پذیر نیست، کاربرد دارد. در چنین شرایطی نیز، جزئیات وکالتنامه و اختیارات وکیل باید به دقت بررسی شود تا هیچ ابهامی باقی نماند.

سناریوهای خاص بخشش مهریه در طلاق توافقی

در فرآیند طلاق توافقی، گاهی اوقات توافق بر سر مهریه شکل های پیچیده تری به خود می گیرد و با حقوق و تعهدات دیگر زوجین گره می خورد. آشنایی با این سناریوهای خاص می تواند به زوجین در تصمیم گیری های آگاهانه کمک کند و از بروز مشکلات حقوقی پیشگیری نماید. تجربه نشان داده است که بسیاری از تصورات رایج در این زمینه، از نظر قانونی فاقد اعتبار است.

الف) بخشیدن مهریه در ازای حق طلاق (وکالت بلاعزل):

یکی از رایج ترین سناریوها، بخشش مهریه در ازای دریافت حق طلاق (که به آن وکالت بلاعزل طلاق نیز گفته می شود) است. در این حالت، مرد در قبال بخشش تمام یا قسمتی از مهریه، به زن وکالت می دهد که بتواند در هر زمان و تحت هر شرایطی، خود را مطلقه کند. این روش برای زنانی که به دنبال استقلال در تصمیم گیری برای جدایی هستند، بسیار جذاب به نظر می رسد.

مراحل و الزامات حقوقی:

1. تنظیم وکالتنامه بلاعزل: مهم ترین گام، تنظیم یک وکالتنامه رسمی و بلاعزل در دفاتر اسناد رسمی است. بلاعزل بودن وکالت به این معناست که مرد نمی تواند پس از اعطای آن، زن را از وکالت عزل کند.
2. توکیل به غیر: در این وکالتنامه باید صراحتاً قید شود که زن حق توکیل به غیر را دارد. این شرط به زن اجازه می دهد که در صورت لزوم، وکیلی را به جای خود برای انجام مراحل طلاق معرفی کند، که این امر فرآیند طلاق را برای او بسیار آسان تر می کند.
3. اسقاط حق تجدیدنظر و فرجام خواهی: برای اطمینان از قطعی شدن حکم طلاق و جلوگیری از اعتراض مرد، باید در وکالتنامه قید شود که مرد حق تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی نسبت به حکم طلاق را از خود ساقط کرده است.

نکات کلیدی برای تضمین حقوق زن:

• شفافیت در متن وکالتنامه: تمامی جزئیات مربوط به حقوق مالی (مانند نفقه ایام عده، اجرت المثل، جهیزیه) باید به طور واضح در وکالتنامه یا توافقنامه پیوست آن مشخص شوند.
• مشاوره حقوقی: تنظیم این نوع وکالتنامه پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد و بدون مشورت با وکیل متخصص، ممکن است زن حقوق خود را از دست بدهد.

مزایا و معایب این روش:

• برای زن: مزیت اصلی، استقلال در طلاق و رهایی از وابستگی به رضایت مرد است. اما عیب آن، از دست دادن مهریه یا بخشی از آن است که می تواند تنها پشتوانه مالی زن باشد.
• برای مرد: مزیت اصلی، اطمینان از بخشش مهریه و پایان یافتن اختلافات مالی است. عیب آن، از دست دادن کنترل بر فرآیند طلاق است.

ب) بخشیدن مهریه در قبال حضانت فرزند:

یکی دیگر از سناریوهای رایج که اغلب با تصورات غلط همراه است، بخشش مهریه در قبال حضانت فرزند است. بسیاری از مادران به دلیل علاقه وافر به فرزندانشان، حاضرند مهریه خود را ببخشند تا بتوانند حضانت آن ها را به دست آورند. اما این توافق، از نظر حقوقی با چالش های جدی مواجه است.

حق حضانت فرزند، یک حق و تکلیف ذاتی برای پدر و مادر است و قابل اسقاط، معامله یا انتقال نیست. بنابراین، توافقی که بر اساس آن مادری مهریه خود را ببخشد تا حضانت فرزندش را به دست آورد، از نظر قانونی باطل و بی اعتبار است و دادگاه به چنین توافقی ترتیب اثر نمی دهد.

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد که حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است و نمی توان آن را سلب یا معامله کرد. حتی اگر پدر و مادر بر سر این موضوع توافق کنند، این توافق در دادگاه رسمیت نمی یابد. حضانت بر اساس مصلحت طفل و با تشخیص دادگاه تعیین می شود، نه بر اساس معاوضه با حقوق مالی والدین.

راهکارهای جایگزین برای توافق بر سر حضانت:

به جای معامله حضانت با مهریه، زوجین می توانند در توافقنامه طلاق، بر سر نحوه حضانت (مثلاً حضانت با مادر و موافقت پدر برای عدم مطالبه مهریه یا پرداخت اقساطی آن) و ملاقات فرزندان به صورت مستقل توافق کنند. این توافقات باید در راستای مصلحت کودک و با تأیید دادگاه باشد.

ج) بخشش مهریه توسط دوشیزه (باکره):

در صورتی که زن دوشیزه باشد و قبل از نزدیکی با شوهر، قصد طلاق توافقی و بخشش مهریه را داشته باشد، وضعیت حقوقی متفاوتی پیش می آید. مطابق قانون، در عقد نکاح دائم، اگر قبل از نزدیکی طلاق واقع شود، زن مستحق نصف مهریه است. بنابراین، در این حالت، زن تنها می تواند نصف مهریه استحقاقی خود را ببخشد.

اهمیت قید دقیق در توافقنامه:

بسیار مهم است که در توافقنامه طلاق، به صراحت قید شود که زوجه (باکره) نصف مهریه استحقاقی خود را در قبال طلاق می بخشد. عدم دقت در این عبارت می تواند منجر به بروز مشکلات حقوقی شود، مثلاً اگر زن تمام مهریه را ببخشد، ممکن است بعدها مرد مطالبه نصف مهریه پرداختی را بنماید، زیرا تنها نصف مهریه به زن تعلق داشته است.

د) بخشش قسمتی از مهریه:

زن می تواند در طلاق توافقی، قسمتی از مهریه خود را ببخشد و نسبت به مابقی آن، توافقاتی مانند دریافت نقدی، قسط بندی یا دریافت از طریق تضمیناتی مانند چک و سفته، انجام دهد. در این حالت نیز، تمامی جزئیات مربوط به میزان بخشش و نحوه تعیین تکلیف مابقی مهریه باید به طور دقیق و روشن در توافقنامه طلاق و سند رسمی (دفترخانه) ثبت شود تا هیچ ابهامی در آینده وجود نداشته باشد.

سرنوشت مهریه پس از بخشش: آیا زن می تواند دوباره آن را مطالبه کند؟

پرسش از قابلیت رجوع به مهریه پس از بخشش، یکی از پرتکرارترین و سرنوشت سازترین سؤالات در ذهن زوجین است. پاسخ به این پرسش به نوع بخشش مهریه و همچنین شرایط خاص طلاق بستگی دارد. بسیاری از زنان با این تصور که پس از بخشش مهریه دیگر راهی برای بازگشت نیست، دچار پشیمانی می شوند، در حالی که همیشه این گونه نیست و گاهی امکان رجوع وجود دارد.

حق رجوع در ایام عده:

همان طور که پیش تر ذکر شد، در طلاق های خلع و مبارات (که زن مهریه خود را برای جدایی می بخشد)، زن در مدت زمان عده طلاق، حق رجوع به عوض (مهریه بخشیده شده) را دارد. اگر زن در این ایام، به بخشش مهریه منصرف شود و آن را مطالبه کند، طلاق از نوع بائن (که در آن مرد حق رجوع ندارد) به رجعی (که در آن مرد حق رجوع دارد) تبدیل می شود. این اتفاق، به مرد نیز این فرصت را می دهد که در صورت تمایل، به زندگی مشترک بازگردد و طلاق را بی اثر کند.

تبدیل طلاق بائن به رجعی:

مفهوم تبدیل طلاق بائن به رجعی، درک اهمیت حق رجوع به عوض مهریه را دوچندان می کند. اگر زن از بخشش مهریه خود در ایام عده منصرف شود، پایه و اساس طلاق خلع یا مبارات که بر اساس توافق و فدیه (بذل مهریه) بنا شده بود، سست می شود. در نتیجه، این تغییر از طلاق بائن به رجعی، به مرد امکان می دهد تا در صورت تمایل، مجدداً به همسر خود رجوع کند و زندگی مشترک را از سر بگیرد. این حق رجوع برای مرد، ممکن است برای زنانی که به قطعیت جدایی اصرار دارند، ناخواسته و نگران کننده باشد.

راهکارهای قطعی برای جلوگیری از رجوع:

برای مردانی که می خواهند از قطعی شدن بخشش مهریه اطمینان حاصل کنند و از رجوع احتمالی زن در ایام عده جلوگیری نمایند، راهکارهای حقوقی مشخصی وجود دارد:

1. اسقاط حق رجوع به عوض: مهم ترین راهکار این است که در توافقنامه طلاق و سند رسمی، زن به صراحت حق رجوع به عوض مهریه (ما بذل) را از خود ساقط کند. این عبارت حقوقی تضمین می کند که زن پس از طلاق، حتی در ایام عده، نمی تواند مهریه بخشیده شده را دوباره مطالبه نماید.
2. ابراء مهریه: همان طور که قبلاً توضیح داده شد، ابراء مهریه به دلیل ماهیت حقوقی خود، غیرقابل برگشت است و پس از انجام آن، زن به هیچ وجه نمی تواند مهریه را مجدداً مطالبه کند. اگر هدف قطعی کردن بخشش مهریه است، ابراء قوی ترین روش حقوقی محسوب می شود.
3. هبه غیرقابل رجوع: در شرایط خاص و با تنظیم دقیق سند هبه، می توان آن را به گونه ای تنظیم کرد که غیرقابل رجوع باشد. اما این روش پیچیدگی های بیشتری دارد و معمولاً توصیه نمی شود، مگر با مشورت وکیل متخصص.

شرایط دریافت مهریه بعد از طلاق توافقی (در صورت عدم بخشش کامل یا توافق بر پرداخت)

اگر در طلاق توافقی، زن تمام مهریه خود را نبخشیده باشد یا بر سر نحوه پرداخت آن توافقاتی صورت گرفته باشد، زن همچنان حق دریافت مهریه خود را دارد. اما فرآیند دریافت آن پس از طلاق توافقی، تابع شرایط و قوانین خاصی است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف ضروری است. بسیاری از زوجین تصور می کنند که با صدور حکم طلاق توافقی، همه مسائل مالی خودبه خود حل می شوند، در حالی که وصول مهریه نیازمند پیگیری های حقوقی است.

ماده 22 قانون حمایت خانواده و حدود 110 سکه:

مطابق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، دادگاه برای مطالبه مهریه، مرد را تا میزان ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن، ملزم به پرداخت می کند. در صورتی که میزان مهریه زن بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، برای وصول مابقی آن، زن باید اموالی را از مرد به دادگاه معرفی کند و ثابت کند که مرد توانایی پرداخت را دارد. در غیر این صورت، برای بیش از ۱۱۰ سکه حکم جلب یا توقیف اموال به سادگی صادر نمی شود و نیازمند اثبات تمکن مالی زوج است.

نقش اسناد تضمینی در وصول مهریه:

اگر در توافقنامه طلاق یا در سند رسمی، مرد برای پرداخت مهریه باقی مانده، اسناد تضمینی مانند چک یا سفته به زن داده باشد، این اسناد نقش مهمی در وصول مهریه ایفا می کنند. در صورت عدم پرداخت مهریه در موعد مقرر، زن می تواند با مراجعه به مراجع قضایی، این اسناد را به اجرا بگذارد و از طریق آن ها اقدام به مطالبه مهریه خود نماید. این روش، یک راهکار اجرایی قوی تر برای وصول مهریه محسوب می شود و می تواند فرآیند وصول را تسریع بخشد.

اثر ازدواج مجدد زن بر مهریه توافق شده:

یکی از سؤالات رایج این است که آیا ازدواج مجدد زن پس از طلاق توافقی، بر حق او برای دریافت مهریه توافق شده تأثیر می گذارد؟ پاسخ این است که خیر. ازدواج مجدد زن، مانعی برای دریافت مهریه ای که در توافقنامه طلاق یا سند رسمی بر سر آن توافق شده است، نخواهد بود. مهریه یک دین مستقل بر عهده مرد است و با ازدواج مجدد زن، از بین نمی رود یا ساقط نمی شود.

پیگیری قضایی در صورت عدم پرداخت:

اگر مرد بر اساس توافقات انجام شده، مهریه را در موعد مقرر پرداخت نکند و هیچ سند تضمینی نیز ارائه نشده باشد، زن همچنان حق دارد با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه را مطرح نماید. در این حالت، دادگاه به توافقات صورت گرفته در طلاق توافقی استناد کرده و حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. پس از صدور حکم قطعی، زن می تواند از طریق اجرای احکام، نسبت به توقیف اموال مرد یا حتی جلب او (تا سقف ۱۱۰ سکه) اقدام کند.

مهمترین نکات در تنظیم توافقنامه طلاق توافقی

توافقنامه طلاق توافقی، سند بنیادین جدایی زوجین است که سرنوشت حقوق و تکالیف آن ها را پس از طلاق رقم می زند. نگارش دقیق و جامع این توافقنامه، به قدری اهمیت دارد که می تواند از بروز سال ها اختلاف و دعوای حقوقی در آینده جلوگیری کند. این توافقنامه چیزی فراتر از بخشش مهریه است و باید تمامی ابعاد زندگی مشترک را در برگیرد.

ضرورت شفافیت و ذکر تمامی حقوق مالی و غیرمالی:

در یک توافقنامه طلاق توافقی جامع و کارآمد، لازم است تمامی حقوق مالی و غیرمالی زوجین به وضوح و بدون ابهام ذکر شوند. این موارد شامل:

• مهریه: مبلغ دقیق، نحوه پرداخت (نقدی، اقساطی)، زمان پرداخت، و در صورت بخشش، نوع بخشش (بذل، ابراء، هبه) و شرایط آن (مانند اسقاط حق رجوع) باید مشخص شود.
• نفقه: نفقه ایام عده زن، نفقه معوقه (در صورت وجود) و نفقه فرزندان (در صورت وجود فرزند مشترک) باید تعیین تکلیف شود.
• اجرت المثل ایام زوجیت: اگر زن مطالبه اجرت المثل دارد، باید میزان آن و نحوه پرداختش مشخص گردد.
• جهیزیه: نحوه استرداد جهیزیه زن، زمان و مکان آن، و همچنین لیست اقلام جهیزیه باید در توافقنامه قید شود.
• حضانت و ملاقات فرزند: در صورت وجود فرزند مشترک، مسئولیت حضانت فرزند (دختر و پسر) پس از طلاق، نحوه و زمان ملاقات والدین با فرزندان، و سهم هر یک از والدین در تأمین هزینه های فرزند باید به دقت مشخص شود.
• اموال مشترک: در صورتی که زوجین اموال مشترکی (مانند خانه، خودرو، حساب بانکی) دارند، نحوه تقسیم آن ها نیز باید در توافقنامه قید شود.

محدودیت های قانونی در توافقات:

گرچه دادگاه به توافقات زوجین در طلاق توافقی احترام می گذارد، اما این توافقات نباید خلاف قوانین آمره و نظم عمومی باشند. به عنوان مثال، توافق بر سر سلب حق ملاقات مادر با فرزند، یا هر گونه توافقی که به ضرر مصلحت فرزند باشد، از نظر قانونی باطل است و دادگاه به آن ترتیب اثر نمی دهد. همچنین، توافق بر سر مواردی مانند بخشش حضانت در ازای مهریه نیز به دلیل خلاف قانون بودن، پذیرفته نیست.

اهمیت مشاوره حقوقی پیش از امضای توافقنامه:

با توجه به پیچیدگی ها و ظرافت های حقوقی موجود در تنظیم توافقنامه طلاق توافقی، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده پیش از امضای هرگونه سندی، نه تنها توصیه می شود، بلکه حیاتی است. وکیل می تواند زوجین را از تمامی حقوق و تکالیفشان آگاه سازد، از بروز خطاها و اشتباهات حقوقی جلوگیری کند، و اطمینان حاصل کند که توافقنامه به گونه ای تنظیم شده که حافظ منافع هر دو طرف باشد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری نماید. یک وکیل مجرب می تواند با توجه به شرایط خاص هر پرونده، بهترین راهکارها را ارائه دهد و از پشیمانی های بعدی جلوگیری کند.

سوالات متداول

آیا ابراء مهریه بدون دریافت حق طلاق به صلاح زوجه است؟

معمولاً خیر. ابراء مهریه به دلیل غیرقابل برگشت بودن، زن را به طور کامل از حق مالی خود محروم می کند. اگر زن در ازای این بخشش قطعی، هیچ حق مهم دیگری (مانند حق طلاق یا وکالت بلاعزل در طلاق) دریافت نکند، ممکن است در آینده با مشکلات مالی و حقوقی مواجه شود و راهی برای بازپس گیری مهریه خود نداشته باشد. توصیه می شود زن قبل از ابراء مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کند تا تمامی جوانب و عواقب این تصمیم را بسنجد.

چند روش برای بخشیدن مهریه وجود دارد؟

برای بخشیدن مهریه روش های مختلفی از نظر حقوقی وجود دارد که هر یک آثار متفاوتی دارند:

1. بذل مهریه: بخشیدن مهریه در ازای طلاق که در طلاق خلع و مبارات رایج است و قابل رجوع است، مگر با اسقاط حق رجوع.
2. ابراء مهریه: بری کردن ذمه مرد از پرداخت مهریه که غیرقابل برگشت است.
3. هبه مهریه: هدیه دادن مهریه به شوهر که معمولاً قابل رجوع است، مگر در شرایط خاص.
4. اقرار به دریافت مهریه: اعتراف زن به دریافت کامل مهریه که غیرقابل برگشت است.

هر یک از این روش ها باید به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی یا ضمن توافقنامه طلاق در دادگاه ثبت شوند تا اعتبار قانونی داشته باشند.

اگر زن مهریه را ببخشد، آیا مرد می تواند از طلاق توافقی منصرف شود؟

بستگی به نوع بخشش و مرحله ای دارد که توافق در آن صورت می گیرد. اگر بخشش به صورت بذل مهریه در طلاق خلع یا مبارات باشد، حتی پس از امضای توافقنامه و قبل از صدور حکم قطعی طلاق، مرد همچنان حق انصراف از طلاق را دارد تا زمانی که طلاق جاری نشده است. اگر طلاق جاری شد و زن در ایام عده به مهریه رجوع کند، طلاق از بائن به رجعی تبدیل می شود و مرد می تواند رجوع کند. اما اگر مهریه به صورت ابراء بخشیده شود، مهریه برای همیشه از ذمه مرد ساقط شده و ارتباطی به انصراف مرد از طلاق ندارد.

آیا بخشش مهریه به صورت دست نوشته اعتبار قانونی دارد؟

بخشش مهریه به صورت دست نوشته عادی (بدون ثبت در دفترخانه اسناد رسمی) نیز در برخی موارد می تواند اعتبار قانونی داشته باشد، اما اثبات آن در دادگاه بسیار دشوارتر و پرچالش تر است. در صورت بروز اختلاف، نیاز به شهادت شهود یا دلایل دیگر برای اثبات اصالت و صحت دست نوشته خواهد بود. از این رو، برای اطمینان و جلوگیری از مشکلات آتی، همواره توصیه اکید می شود که بخشش مهریه به صورت سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود. سند رسمی از قوی ترین ادله اثباتی محسوب می شود.

آیا برای بخشش مهریه اجازه پدر لازم است؟

خیر. برای بخشیدن مهریه، اجازه پدر زن لازم نیست. مهریه پس از عقد ازدواج، به عنوان حق مالی زن محسوب می شود و او به طور مستقل و بدون نیاز به اجازه والدین، می تواند در مورد آن تصمیم گیری کند، چه آن را مطالبه کند و چه آن را ببخشد. البته، زن باید دارای اهلیت کامل (بالغ، عاقل و رشید) باشد تا بتواند اقدام به بخشش مهریه نماید.

نحوه ابطال بخشش مهریه چگونه است؟ (در صورت امکان)

ابطال بخشش مهریه کاملاً به نوع بخشش بستگی دارد:

• ابراء مهریه: به هیچ عنوان قابل ابطال یا برگشت نیست. ابراء عملی حقوقی و قطعی است که ذمه مرد را برای همیشه بری می کند.
• بذل مهریه: در طلاق خلع و مبارات، زن در ایام عده طلاق می تواند از بذل مهریه رجوع کند. این رجوع باعث تبدیل طلاق از بائن به رجعی می شود.
• هبه مهریه: در بسیاری از موارد، زن حق رجوع از هبه را دارد، مگر در موارد خاص مانند هبه معوض که عوض تسلیم شده باشد، یا موارد خاص دیگر که در قانون مدنی ذکر شده است. برای ابطال، زن باید دادخواست رجوع از هبه را به دادگاه ارائه دهد.
• اقرار به دریافت مهریه: اقرار به دریافت مهریه نیز غیرقابل برگشت است، مگر اینکه زن بتواند ثابت کند که اقرار وی تحت اکراه، اشتباه یا تدلیس بوده است که اثبات آن بسیار دشوار است.

بهترین راهکار برای مرد جهت اطمینان از عدم رجوع به مهریه چیست؟

برای مردانی که می خواهند از قطعی بودن بخشش مهریه اطمینان حاصل کنند و از رجوع احتمالی زن جلوگیری نمایند، دو راهکار اصلی و مطمئن وجود دارد:

1. ابراء مهریه: از زن بخواهد که مهریه خود را به صورت رسمی در دفترخانه اسناد رسمی ابراء کند. ابراء به دلیل ماهیت حقوقی خود، غیرقابل برگشت است و قوی ترین ضمانت را برای مرد فراهم می کند.
2. بذل مهریه با اسقاط حق رجوع: در صورتی که بخشش مهریه در قالب بذل و در ازای طلاق صورت می گیرد (مانند طلاق خلع یا مبارات)، اطمینان حاصل شود که در توافقنامه طلاق و سند رسمی دفترخانه، زن به صراحت حق رجوع به عوض مهریه (ما بذل) را از خود ساقط کرده است.

در هر دو حالت، مشورت با وکیل متخصص برای تنظیم دقیق اسناد و اطمینان از رعایت تمامی جوانب حقوقی، الزامی است.

نتیجه گیری و توصیه نهایی: هرگز بدون مشورت با وکیل متخصص اقدام نکنید!

طلاق توافقی و بخشیدن مهریه، فرآیندی پیچیده با ابعاد حقوقی فراوان است که کوچک ترین خطا یا ناآگاهی می تواند منجر به از دست رفتن حقوق، پشیمانی و سال ها درگیری قضایی شود. همان طور که در این مقاله شرح داده شد، تفاوت های ظریف میان بذل، ابراء و هبه مهریه، یا حتی یک کلمه در متن توافقنامه، می تواند سرنوشت مالی و حقوقی زوجین را به طور کل تغییر دهد.

مخاطبان این مقاله، اعم از زوجین در آستانه طلاق، خانواده ها و حتی وکلای تازه کار، باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که هر پرونده طلاق، شرایط و جزئیات منحصر به فرد خود را دارد. تلاش برای حل و فصل مسائل حقوقی بدون آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی، ریسکی بزرگ محسوب می شود. از دست دادن مهریه بدون دریافت امتیاز کافی، یا عدم اطمینان از قطعی شدن بخشش مهریه، تنها نمونه هایی از این ریسک ها هستند.

توصیه اکید می شود که هرگز بدون مشورت با یک وکیل متخصص و مجرب در امور خانواده و مهریه، در خصوص بخشیدن یا تعیین تکلیف مهریه در طلاق توافقی اقدام نکنید. یک وکیل متخصص می تواند با دانش و تجربه ای که دارد، شما را در تمامی مراحل راهنمایی کند، از حقوق شما دفاع نماید، و اطمینان حاصل کند که تمامی توافقات به صورت قانونی و به نفع شما تنظیم و ثبت می شوند.